Ülkenin ekonomik çöküşünün ortasında, birçok Sri Lankalı yemek yemekte zorlanıyor

Gönüllülerin köri ve pilav tabaklarını yığdığı aşevinin penceresindeki sıra uzun ama düzenli, erkekler, kadınlar ve çocuklar sakince yemek sıralarını bekliyorlar.

Ekonomik çöküş ve siyasi istikrarsızlıktan zarar gören bu ada ülkesinde gıda fiyatlarının yüzde 90 artması ve yemeklik yakıt ve benzinin kıt olması nedeniyle, Sri Lanka’da pek çok kişinin tutunduğu bir şey sabır.

39 yaşındaki Ranjani Subramanium, başkent Colombo’nun dışındaki topluluk mutfağında çekinerek yemek yiyor ve sıcak öğle yemeği için minnettar. Bekar anne, genç kızlarını nasıl besleyeceği konusunda sürekli endişe duyuyor. Onun yetersiz geliri, iki ve 12 yaşındaki kızlarına ve 15 yaşındaki oğluna bakmak için tembul yaprakları satıyor.

Sinhalese tercümanı aracılığıyla CBC News’e verdiği demeçte, “Çok çaresiziz. Ülkenin düştüğü durum nedeniyle çocuklarıma günde bir doğru düzgün yemek bile veremiyorum” dedi. Bundan önce günde üç güzel yemek yediklerini söyledi.

Şimdi, “Bizim hiçbir şeyimiz yok” dedi istifayla.

Subramanium geceleri çocuklarının geleceği için endişeleniyor, Sri Lanka’daki okullar, ülkeyi saran yakıt kıtlığı nedeniyle haftada yalnızca üç gün derse devam etmekle sınırlı. Subramanium, büyük kızının haftanın geri kalan iki gününde planlanan çevrimiçi derslere girmesi için gereken bilgisayarı karşılayamaz.

Subramanium, “Bana diğer çocukların çevrimiçi çalıştığını, ancak onlara katılmanın bir yolu olmadığını söylemesi beni üzüyor.” Dedi.

Ailesini beslemek için verdiği mücadelede yalnız değildir. Sri Lanka’da gıda fiyatları eskisinin iki katı ve ülke iflas etti, bu durum çoğu kişinin yönetici sınıfı ve Sri Lanka’nın kısa süre önce devrilmiş başkanı Gotabaya Rajapaksa’yı suçladığı korkunç bir durum.

‘Tünelin ucunda ışık görmüyorum’

Ülke genelindeki 12 mutfaktan biri olan topluluk mutfağı, hafta içi her gün öğle yemeğinde sıcak yemekler servis ediyor ve tamamen bağışlar ve yemek pişirmek için yakıt kıtlığı nedeniyle yiyecekleri hazırlamak için yakacak odun arayan gönüllülerin çalışmalarıyla çalışıyor.

Aşevlerini işleten yardım kuruluşu Voice for Voiceless Foundation’ın direktörü Moses Akash, “Bazen sadece bir gün boyunca bu özel yemekle hayatta kalan insanlara rastlıyoruz” dedi. Gün geçtikçe daha yoğun hale geliyorlar ve Akash, önümüzdeki haftalarda daha fazla yer açmak için çalıştığını söyledi.

İZLE | Sri Lankalılar ekonomik çöküşün ortasında mücadele ediyor:

Şu anda tünelin ucunda bir ışık görmüyorum çünkü ihtiyaç artıyor” dedi.

Kolombo’nun bir zamanlar hareketli olan Pettah Pazarı’ndaki satıcılar boş boş oturup müşterilerin gelmesini beklerken, kendi yemeklerini atlamak zorunda kaldıklarından ve kirayı ödemek için yeterli para kazanmak için dua etmekten bahsederler.

Sebze satıcısı Mohamed Ikram, satışlarının üçte birinden fazla düştüğünü ve günlük gelirini yaklaşık 9 Cdn’ye eşdeğer bıraktığını gördü.

Bir çevirmen aracılığıyla “İnsanlar sadece fiyat soruyor ve hiçbir şey satın almadan gidiyor” dedi.

Bu acı en çok Sri Lanka’nın yoksullarını vurdu, ekonomi mahvoldu ve döviz rezervleri tükendi. Bu yılın başlarında, enflasyon yükselmeye devam ederken, protestocular, mali çöküşte suç ortağı olarak görülen yönetici sınıfa karşı hoşnutsuzluklarını dile getirmek için kalabalıklar halinde geldiler.

Mayıs ayında ülke tarihinde ilk kez borcunu temerrüde düşürdü ve Uluslararası Para Fonu ile bir kurtarma anlaşmasına varmak için görüşmelerde bulunurken, hükümet ekonomiyi ayakta tutacak kadar parayı bir araya getirmeye çalışıyor.

Kriz, Sri Lanka Merkez Bankası’nda ekonomist olan Sumila Wanaguru’yu uyum sağlamaya zorladı. Artık zamanını ülkenin günlük nakit akışını en ince ayrıntısına kadar analiz ederek, yaşananlarla dengede tutmaya çalışıyor. Kendisi ve ekibinin kredi limitleri ve para takasları için müttefiklerine yalvarmaya ve yalvarmaya indirgendiğini söyledi.

Bankanın uluslararası operasyonlar bölümü müdürü Wanaguru, “Bugünlerde iş çok zor” dedi. “Bizim [cash] arz sınırlı çünkü merkez bankasının likit döviz rezervi kritik derecede düşük bir seviyede.”

‘Aşağılayıcı hissettiriyor’

Bu, uyuşturucu ve yakıt gibi temel ithalatın da kritik derecede düşük seviyelerde olduğu anlamına geliyor.

Haftalık 20 litrelik bir kota için Colombo benzin istasyonunun önünde kuyrukta bekleyen Steven Labrooy – ya da ortalama bir araba için yarım depo – öfkesini zar zor bastırabiliyordu.

“Aşağılayıcı hissettiriyor. Buna sebep olan politikacılara çok kızgınım.”

Labrooy, Sri Lanka’yı ekonomik bir çöküşe sürüklemekten kimsenin sorumlu tutulmayacağına dair derin bir korkuyla aklının bir köşesinde rahatsız olduğunu söyledi.

“Eğer bu ülkede geçmiş rekorlar kırılacaksa, insanlar ülkeyi kör bir şekilde soyar ve sonra paçayı sıyırır.”

İZLE | Sri Lanka’nın ekonomik krizinin arkasındaki siyasi yanlış adımlar:

Kendi kontrolleri dışındaki nedenlerle ekonomik ıstırap çeken Sri Lankalıların kaynayan hüsranı, geçen ay binlerce protestocunun cumhurbaşkanı Gotabaya Rajapaksa’nın konutunu ve ofisini basması ve sonunda onu iktidardan düşürmesiyle kaynadı.

Protestocular, Sri Lanka’nın maliyesini büyük ölçüde kötü yönetmelerinin yol açtığı ekonomik çöküş için Rajapaksa’yı ve ailesinin yaklaşık yirmi yıldır iktidarda kalmasını suçladılar.

Kolombo merkezli Politika Alternatifleri Merkezi’nin yönetici direktörü Paikiasothy Saravanamuttu, “Bir düzeyde, bu temel yetersizliktir. Diğer düzeyde, halkı ya da danışmanlarını dinlememenin küstahlığıdır” dedi.

Gotabaya Rajapaksa’nın, eksantrik politika oluşturma eğilimiyle Sri Lanka’nın içinde bulunduğu krizin büyük ölçeğinden doğrudan sorumlu olduğunu söyledi.

Saravanamuttu, “Vergi tabanını düşürdü ve sonuç olarak Hazine 600 milyar rupi gibi bir şey kaybetti.” Dedi. “Sonra bir gecede tarım için organik gübreye geçmeye karar verdi. Kararın kendisi fena değildi. Ama bunu bir gecede yapmak bu ülkede tarım için felaket oldu.”

yeni bir başkan

Hükümet ayrıca, mali yıkımın baş gösterdiğine dair uyarıları da defalarca görmezden geldi.

Rajapaksa’nın yerine cumhurbaşkanı olarak gelen ve uzun süredir politikacı olan Ranil Wickremesinghe, Temmuz ayı sonlarında parlamenter arkadaşları tarafından göreve seçildi.

Protestocuların çoğu tarafından olumlu karşılanmadı ve Saravanamuttu, ülke IMF ile kurtarma görüşmeleri ile ilerlerken, olumsuz görüşlerin sorunlara yol açabileceğini söyledi.

“Bazı çok zorlu koşullar olacak. İnsanlar daha fazla fedakarlık yapmak zorunda kalacaklar,” diyen analist, hükümetin asıl görevinin insanları zorlu reformların sadece gerekli değil, aynı zamanda mümkün olduğuna ikna etmek olduğunu da sözlerine ekledi.

“Soru şu: Ranil Wickremesinghe hükümeti bunu yapabilir mi?”

Wickremesinghe’nin göreve gelmesinden bu yana yetkililerin baskılarının hedefi olan protesto hareketine dahil olanlar, cevabın “hayır” olduğunu düşünüyor.

CBC’nin tutuklanmaktan korktuğu için adını sakladığı tam zamanlı bir protestocu, “Ranil Wickremesinghe’yi başkanım olarak kabul etmiyorum” dedi. “Son dört aydır istediğimiz türden bir sistem değişikliği değil, bu yüzden liderliğinden memnun değiliz.”

Protestocu, en yüksek profilli gösteri liderlerinden birkaçının tutuklanması ve diğerlerinin seyahat yasaklarıyla tokatlanmasından sonra hareketlerinin takip edildiğinden endişe ediyor. Başkanlık ofislerinin karşısındaki ana protesto kampı alanının da polis tarafından boşaltılması emredildi.

CBC’ye “Kendimizi güvende hissetmiyoruz” dedi. “Birçok arkadaşım polisten evlerini ziyaret etti.”

Ekonomik reform arayışı

Muhalefet Milletvekili Harsha De Silva, eski patronu Wickremesinghe’ye derinleşen krizle başa çıkma şansı vermeye istekli. Ancak eski cumhurbaşkanının ofisini basan protestoculara yönelik bir baskının verimsiz olduğu ve ekonomiyi canlandırmak için reformları gerçekleştirmenin aciliyetini azaltacağı görüşüne göre.

De Silva, “Bu bir sivil itaatsizlikti” dedi. “Bunlar tutuklanacak suçlu değil. Bir adam başkanın koltuğuna oturduğu için tutuklandı. Bu ne saçmalık?”

De Silva, ülke halkının siyasilerin ülkeyi “sıfırlamak” ve kapsamlı reformları uygulamak için birlikte çalışmasını istediğini savunarak, tüm partilerden oluşan bir kabine için bastırıyor.

De Silva, “İnsanlar kızgın. İnsanlar hayal kırıklığına uğradı. İnsanlar gelecekten umudunu yitirdi” dedi.

Krizden kaçmayı umut eden Sri Lankalıların pasaport ofislerinin önündeki uzun kuyruklara atıfta bulunarak, “Herkes buradan çıkmaya çalışıyor” diye ekledi.

Ancak herkes bu seçeneği eğlendiremez. Halen ülke içinde olanlar için, Kolombo’nun merkezindeki varlıklı bir mahallede üst düzey bir eczanede bile kriz kaçınılmazdır.

Tezgahı yöneten Sathees Murugesan, raflarını çoğu ilaçla dolu tutabildiğini, ancak işaretlemenin şaşırtıcı olduğunu söyledi. Aspirinden astım pompalarına kadar neredeyse tüm envanterinin fiyatı iki veya üç katına çıktı ve bunun ne kadar devam edeceğinden emin değil.

Eczacı, “Kimse gerçekten ne olacağını bilmiyor” dedi. “Her gün olduğu gibi, insanlar uyanıyor ve sadece bugün her şeyin yoluna gireceğini umuyor.”