NASA’nın Juno uzay aracı, Jüpiter’de Dünya benzeri yıldırım yakaladı

Bilim adamlarına göre, NASA’nın Juno sondası tarafından elde edilen veriler, iki gezegen arasındaki dramatik farklılıklara rağmen Jüpiter’deki şimşek süreçlerinin Dünya’dakilere nasıl benzediği hakkında yeni bilgiler sağlıyor.

Jüpiter’i örten kahverengimsi amonyak bulutlarının altında, Dünya’daki gibi sudan yapılmış bulutlar gizlidir. Ve Dünya’da olduğu gibi, genellikle bu bulutların içinde şimşek oluşur – güneş sistemimizin en büyük gezegenini ziyaret eden Juno da dahil olmak üzere çeşitli uzay araçları tarafından tespit edilen ürkütücü bir manzara.

Dünya nispeten küçük kayalık bir dünyadır. Eski bir Roma tanrısının adaşı şimşek çakan Jüpiter, o kadar büyük bir gaz devidir ki, güneş sistemimizdeki diğer tüm gezegenler – 1.300’den fazla Dünya da dahil olmak üzere – içine düzgün bir şekilde sığabilir.

Uzay aracı Jüpiter’in yörüngesinde dönerken Juno’nun radyo alıcısı tarafından elde edilen beş yıllık yüksek çözünürlüklü verileri kullanan araştırmacılar, gezegenin şimşek başlatma süreçlerinin gezegenimizdeki bulutların içinde gözlemlenene benzer bir ritimle titreştiğini keşfettiler. Jüpiter’de şimşek çakmaları olarak gözlemlenen darbeler, Dünya’daki gök gürültülü fırtınalara benzer şekilde, yaklaşık bir milisaniyelik zaman ayrımlarıyla başlatıldı.

Yıldırım, Dünya’da doğal olarak meydana gelen en güçlü elektrik kaynağıdır.

Çek Bilimler Akademisi’nden gezegen bilimcisi Ivana Kolmasova, “Yıldırım, gök gürültülü bulutların içinde başlayan bir elektrik boşalmasıdır. Bulutun içindeki buz ve su parçacıkları çarpışmalarla yüklenir ve aynı kutup yüküne sahip parçacık katmanları oluşturur” dedi. Nature Communications dergisinde bu hafta yayınlanan çalışmanın baş yazarı Prag’daki Atmosfer Fiziği Enstitüsü.

“Bu işlemle, devasa bir elektrik alanı kuruluyor ve deşarj başlatılabiliyor. Bu açıklama biraz basitleştirilmiş çünkü bilim adamları hâlâ gök gürültülü bulutların içinde tam olarak ne olup bittiğinden tam olarak emin değiller.”

Güneş sisteminde yıldırım

Jüpiter’de şimşeğin varlığı, 1979’da NASA’nın Voyager 1 uzay aracı tarafından güneş sisteminden geçerken duyulabilir frekanslardaki telsiz radyo emisyonları kaydedildiğinde doğrulandı.

Güneş sisteminin diğer gaz gezegenleri olan Satürn, Uranüs ve Neptün’ün de şimşek çaktığı gösterildi. Hala tartışma konusu olsa da, kayalık gezegen Venüs’ün bulutlarında şimşek çaktığına dair bazı kanıtlar var.

Diğer çalışmalar, Jüpiter ve Dünya’daki şimşek süreçlerindeki diğer benzerlikleri detaylandırdı. Örneğin, Jüpiter’deki yıldırım dağılımı Dünya’dan farklı olsa da, iki gezegendeki yıldırım oranları benzerdir.

“Yeryüzünde tropik bölgeler en aktif bölgelerdir. Jüpiter yıldırımlarının büyük çoğunluğu orta enlemlerde ve ayrıca kutup bölgelerinde meydana gelir. Dünya üzerinde kutuplara yakın yerlerde neredeyse hiç yıldırım faaliyetimiz yoktur. Jüpiter ve karasal fırtına bulutlarının sayısı muhtemelen çok farklı,” dedi Kolmasova.

“Yıldırımın gücünü optik ölçümlere dayalı olarak karşılaştırmak için bazı girişimler oldu ve Jüpiter’deki yıldırımın en güçlü karasal yıldırımla karşılaştırılabileceği sonucuna varıldı.”

Kolmasova, daha fazla analizin planlandığını kaydetti.

Jüpiter, eser miktarda diğer gazlarla birlikte esas olarak hidrojen ve helyumdan oluşur. Güneşten beşinci gezegen olan ve yaklaşık 143.000 kilometre çapındaki Jüpiter’in renkli görünümüne çizgiler ve birkaç fırtına hakim.

Juno, 2016’dan beri Jüpiter’in yörüngesinde dolaşıyor ve atmosferi, iç yapısı, iç manyetik alanı ve iç manyetizmasının yarattığı etrafındaki bölge hakkında bilgi alıyor.