İranlı şarkıcının şarkısı, Mahsa Amini’nin ölümünü protesto etmek için insanları bir araya getiriyor

İran hükümetine karşı protestolar büyürken, dünyanın dört bir yanında – çeşitli şeylerin yanı sıra – kadınlar için temel insan hakları için savaşan insanları birleştiren bir şarkı yankılanıyor.

Baraye, Farsça’da “için” veya “nedeniyle” anlamına gelen bu şarkı, Mahsa Amini’nin Tahran’da polis tarafından gözaltında tutulduğu sırada ölümünün ardından yapılan gösteriler sırasında on binlerce protestocu tarafından söylendi. Şarkı, protestolarla ilgili sosyal medya paylaşımlarında da sıkça kullanıldı.

Şarkı, bir anlamda müziğin toplumsal hareketlerdeki gücünün ve insanları bir amaç için birleştirme becerisinin bir örneği olmuştur.

California Santa Barbara Üniversitesi’nden Ortadoğu kültür tarihçisi Shiva Balaghi, şarkının “insan olarak hepimizi ilgilendiren bir dizi konuya çok şiirsel ve güzel bir şekilde değindiği için pek çok İranlıda yankı buluyor” dedi.

İran’da tanınmış bir şarkıcı olan Shervin Hajipour, 28 Eylül’de Instagram hesabından şarkıyı yayınladı. Sözler, İranlıların neden protesto ettiklerini ifade eden onlarca tweet’ten oluşuyor. Bu tweetlerin her biri “çünkü” ile başlıyor.

Protestolar, 22 yaşındaki Kürt kadın Amini’nin 16 Eylül’de hayatını kaybetmesinin ardından patlak verdi. Başörtüsünü yanlış taktığı iddiasıyla ülke ahlak polisi tarafından gözaltına alındıktan sonra komadaydı.

“[Hajipour] sıradan insanların tweetlerini getirdi [and] müzik eğitimi, sosyal adalet ve aktivizm arasındaki ilişkide uzmanlaşmış Toronto Üniversitesi müzik bölümünde doçent olan Nasim Niknafs, “

İran’da müzik üzerine araştırmalar da yayınlamış olan Niknafs, şarkının güçlü rezonansının bir kısmını, taşıdığı duyguda görüyor ve bu, Hajipour’un kendi deneyimine atfedilen bir şey.

“Onun için beden dışı bir deneyim değildi. Bunları yaşıyordu. [hardships] her gün ülkede yaşıyor, bu yüzden bunu bir ilham kaynağı olarak getirdi.”

Şarkının ilk dizelerinden biri şudur: “Çünkü sokakta sevgililerimizi öpmekten her defasında korktuk.” Bir diğeri diyor ki: “Erkek olmayı dileyen kız yüzünden.”

“Bunu yaşamamış olsanız bile, duymuşsunuzdur. Bence bu yüzden birçok insanın kalbine dokundu çünkü bir, İran’daki insanların söyledikleri gerçek zamanlıydı ama aynı zamanda duyduğunuz şeylerdi. Kendini eylemci olarak tanımlayan ve Toronto’da bir protestonun düzenlenmesine yardım eden Toronto’da İranlı-Kanadalı bir podcast yayıncısı olan Sahar Golshani dedi.

“Yani sözleri duyduğunuzda gerçekten ruhunuzun derinliklerine indi.”

İZLE: Sahar Golshani, Shervin Hajipour’un videosunu kaldırıldıktan sonra yeniden yayınladı:

Golshani, şarkının hem İran’da hem de kendisi de dahil olmak üzere diasporadaki İranlıları birbirine bağladığını söyledi. Ailesi o doğmadan önce terk ettiği İran’da hiç yaşamamış olsa da, hâlâ İran’a çok bağlı hissettiğini çünkü çocukluğundan beri ailesinden zorlukları duyduğunu söylüyor.

Golshani, “Bu, ‘Bu konuda bir şeyler yapmam gerekiyor’ gibi bir noktaya geliyor” dedi. “Bu şarkı birçoğumuz için barut fıçısı anı gibiydi.”

48 saatte 40 milyon izlenme

Şarkı 28 Eylül’de yayınlandıktan hemen sonra viral oldu ve kaldırılmadan önce 48 saat içinde Instagram’da 40 milyondan fazla görüntülendi. Raporlar, 25 yaşındaki şarkıcının tutuklandığını belirtti. 4 Ekim’de Instagram hikayesinde yayınlanan bir açıklamada, kefaletle serbest bırakıldığı belirtildi, ancak şarkı asla profilinde yeniden yayınlanmadı.

Birçoğu, 2023 Grammy Ödülleri için yeni bir kategoriye aday gösterilmesini isteyen sosyal medyada bağlantılar dolaşıyor: sosyal değişim için en iyi şarkı.

“Grammy’lerin tanımasını çok isterim [Hajipour’s] şarkı. Popülerliğinin bir kısmı, sadece güzel bir şarkı olması,” dedi Balaghi.

“Sosyal medyadaki yorumları bir araya getirmesi, şarkı sözlerini kitle kaynak sağlaması fikri, gerçekten harekete hitap ediyor…. Sokaklarda söylendiğini duydum. [Los Angeles] diaspora topluluğu tarafından ve Tahran sınıflarında ortaokul kızları tarafından. Bu güçlü. Bu kuşağa hitap ediyor.”

Şarkılar ve müzik, toplumsal hareketlerde güçlü bir unsur olsa da, İran sanatla zengin bir kültürel tarihe sahiptir ve önemli bir rol oynamaya devam etmektedir.

Niknafs, “Müzik yapmak İran’da hayatın bir parçası. İnsanlar hayatlarını nasıl yaşıyorlar… bu, çevrelerindeki dünyayı nasıl düşündükleri ve anladıklarıdır.” Dedi.

Niknafs, “Resmi kurumların caz, rock, metal gibi Batı klasik müziğine veya popüler müziğe sahip olmasına izin verilmediği 1979 devriminden sonra bile müzik hala oradaydı, şiir hala oradaydı” dedi. “Toplumun dokusuna çok entegre olmuşlar.”

Kadınlar, genç nesil öncü hareket

İran’daki önceki gösterilerin aksine, Mahsa Amini protestolarına öncelikle kadınlar ve genç İranlılar öncülük etti.

2020 yılında yaklaşık İran nüfusunun yüzde 37’si 25 yaşın altındaydı, yani İran’da yaşayanların önemli bir kısmı 1979 İran devrimi veya 1980’den 1988’e kadar İran-Irak Savaşı sırasında hayatta değildi.

Uzmanlar, bu hareketin arkasındaki itici güç olurken bunun genç nesilleri daha korkusuz hale getirdiğini söylüyor.

Balaghi, “Bu nesil saf değil. Aldıkları riskleri biliyorlar. Ancak köklü bir değişiklik yapmak için birbirlerini yükseltiyorlar” dedi. “Sokak tezahüratlarından biri: ‘Korkma, korkma, biz birlikteyiz.’ İranlı bir sanatçı, bunun umut ve korku arasındaki bir mücadele olduğunu açıkladı ve umut korkudan daha büyük büyüdü.”

Niknafs da aynı fikirde ve şarkının isteklerinin bir kanıtı olduğunu da sözlerine ekledi.

Niknafs, “Daha iyi bir yaşam için umutlular ve bu onların müziğine yansıyor ve müzik bir umut yaratıyor. El ele” dedi.

İran’daki önceki hareketlerin aksine ve sert internet baskılarına rağmen, genç nesil sosyal medya kullanımında da güç buldu.

Birçoğu, mesajlarını uluslararası izleyicilere ulaştırmanın bir yolu olarak İran’da olup bitenlerin görüntülerini ve videolarını dağıtıyor.

Golshani, “Gen Z ve Y kuşağının sosyal medyada seslerini yükseltmek için bir sesi ve gücü var” dedi. “Sosyal medyanın değişimi nasıl başlatabileceğini görüyorlar.”